آنطور که داده‌های مرکز آمار نشان می‌دهد، ۱۳۱ هزار کودک کمتر از ۱۵ سال در پنج سال گذشته ازدواج کرده‌اند و مطابق با آمار، تعداد ازدواج دختران ۱۰ تا ۱۴ ساله در بهار ۱۴۰۰ با حدود ۳۲ درصد رشد در مقایسه با آمار مشابه خود در بهار سال گذشته به ۹۷۵۳ ازدواج رسیده است.
مطابق با آمار مرکز آمار ایران، در بهار ۱۴۰۰ تولد ۲۹۳ کودک از مادران کمتر از ۱۵ سال و یک کودک از پدر کمتر از ۱۵ سال نیز به ثبت رسیده است. همچنین، تولد ۱۵ هزار و ۳۵۵ کودک از مادران و ۶۷۴ کودک نیز از پدران ۱۵ تا ۱۹ ساله در همین بازه زمانی ثبت شده است.
و اما تحقیقات جهانی نشان داده است کودکانی که مجبور به کودک همسری می شوند اغلب دچار اختلالات روانی جدی به دلیل ضربه ای که در ازدواج نارس با آن روبرو می شوند،خواهد بود زیرا این کودک همسران،بدون این که مراحل طبیعی رشد را طی کنند و جسمی و روحی و فکری برای ازدواج آماده شوند با این تغییر ناگهان مواجه می شوند.
عواقب ویرانگر کودک همسری برای دختران و جامعه
از سوی دیگر، ازدواج کودکان نقض حقوق بشر است. زیرا عواقب ویرانگری برای دختران و جامعه دارد. ممانعت ازدواج کودکان اکنون بطور کامل در دستور کار توسعه جهانی قرار دارد.
ازدواج کودکان غالباً در مناطق فقیرنشین رخ می دهد که هیچ اطلاع با این امر وجود ندارد.خانواده هایی که خطر ازدواج با دختر در سنین جوانی را درک نمی کنند.
طبق آخرین آمارهای جهانی ،بیش از سی هزار دختر هر روز مجبور به ازدواج می شوند.یونیسف تنها سازمانی است که برای پایان دادن به ازدواج اجباری کودکان تلاش دارد.
دستور توسعه جهانی برای مقابله با کودک همسری
ازدواج کودکان هم اکنون بخشی از دستور کار توسعه جهانی است که به موجب آن کشورهای عضو سازمان ملل ،نیاز به ارائه گزارش پیشرفت برای مقابله با کودک همسری در کشور خود هستند.
ارتباط مستقیم کودک همسری و ترک تحصیل
شیوع ازدواج کودکان غالباً با وضعیت تحصیلی،به ویژه درمقطع متوسطه وهمچنین وضعیت اقتصادی خانوارها در ارتباط است.دختران خانواده هایی که در فقیرترین اقشار اقتصادی زندگی می کنند، بیشتر در معرض کودک همسری هستند.
علاوه بر این ، هنجارهای اجتماعی و فرهنگی نیز بر شکل گیری کودک همسری در یک منطقه اثرگذار است.
کودک همسری در جوامع مردسالار بیشتر است. ازدواج کودکان بر خانواده ها و اقتصاد ملی تأثیر می گذارد و منجر به چرخه های بین نسلی فقر می شود.
پایان یافتن ازدواج کودکان تأثیر مثبت زیادی در پیشرفت تحصیلی دختران و فرزندان آنها خواهد داشت .توقف کودک همسری همچنین به توانمند سازی زنان و دختران کمک می کند و درآمد خانواده را نیز افزایش می دهد.
کودک مطلقه
متأسفانه آسیب های کودک همسری گسترده است. باید توجه داشت که آمارهایی که از سوی مراجع رسمی در خصوص ازدواج دختران و پسران زیر ۱۵ سال اعلام می شود فقط شامل آمار ثبت شده توسط ادارات ثبت است. بسیاری از ازدواج های دختران زیر ۱۵ سال هرگز ثبت نمی شود بخصوص که بخشی از این ازدواج ها در مناطقی انجام می شود که بدون شناسنامه های کشور اغلب ساکن ان نقاط هستند.
طبق آخرین وضعیت ازدواج کودکان زیر ۱۵ سال در ایران که آذر پارسال اعلام شد از طلاق ۱۷۲ دختر بچه ۱۰ تا ۱۴ ساله در بهار ۱۴۰۰ و پدیده «کودک مطلقه» خبر می داد. در واقع مطابق با آمار منتشره از سوی مرکز آمار ایران، در بهار ۱۴۰۰ علاوه بر ۱۷۲ دختر بچه ۱۰ تا ۱۴ ساله، ۳۰۴۴ دختر و ۱۴۷ پسر ۱۵ تا ۱۹ ساله نیز طلاق گرفته اند.
راهکارهای حذف کودک همسری
کودک‌همسری به تنهایی یک مساله نیست بلکه محوری است که در پیرامون آن انواع مسائل اجتماعی گسترش پیدا می‌کنند.
اگر قصد بر حذف کودک‌همسری باشد باید حذف کودک‌همسری به‌عنوان یک مطالبه اجتماعی مطرح شود.زمانی کودک همسری حذف می شود که نبود آن یک خواست عمومی درجامعه شود.
نکته حائز اهمیتی که نگرانی فعالین حوزه زنان و کودکان را برانگیخته این است که با بی توجهی به پدیده «کودک همسری» ادامه و به پدیده‌های دنباله‌رو آن یعنی «کودک مادر»، «کودک پدر» و «کودک مطلقه» نیز تسری یافته و این در حالی است که مقابله با سه پدیده مذکور عزم راسخ می‌طلبد.
سید حسن موسوی چلک، رئیس انجمن مددکاران اجتماعی ایران، در گفت و گو با رکنا با اشاره به اینکه وقتی یک کودک، با کسی با فاصله سنی بسیار زیادی دارد ازدواج می کند، آن ازدواج بر اساس عشق و معیارهای عقلانی نیست، گفت: به این ازدواج به چشم تجارت نگاه می شود که به اصلاح اگر یک نان خور از خانواده کم شود در اقتصاد خانواده تاثیر گذار است.
رئیس انجمن مددکاران اجتماعی تاکید کرد: نهادهای حمایتی باید به خانواده هایی که به دلیل فقر و نیازمندی راضی می شوند دخترانشان با مردان متمول، در سنین بالا ازدواج کنند، کمک های بزرگتری برسانند. در این راستا و در اولین گام، باید نظام چند لایه تامین اجتماعی اجرا شود؛ یعنی افراد، شناسایی و سپس بانک اطلاعاتی متقن از آنها تهیه شود. اگر به این شکل، خانواده های نیازمند زودتر شناسایی شوند و مساعدت ها و حمایت های لازم انجام شود و همچنین نظام جامع تامین اجتماعی به روز و متناسب با مشکلات و نیازهای خانواده ها باشد، طبیعتا عاملی برای افزایش کودک همسری در کشور وجود نخواهد داشت.
موسوی چلک افزود: این رویکرد صرفا مربوط به یک سازمان نیست و تکلیفی است که در بند نخست سیاست های کلی تامین اجتماعی که فرودین امسال ابلاغ شد و همچنین در قانون احکام دائمی برنامه های توسعه سال ۱۳۹۶، قانون ساختار نظام جامع رفاه تامین اجتماعی سال ۱۳۸۳ و قوانین برنامه توسعه به کرات، به این مهم اشاره شده است؛ ولی به نظام چند لایه تامین اجتماعی دست پیدا نکردیم و اگر این را نداشته باشیم، شناسایی به موقع افراد آسیب پذیر را نخواهیم داشت.
حمایت های اجتماعی با نیازهای افراد تحت پوشش همخوانی ندارد
وی در تکمیل گفته هایش افزود: بر همین اساس، حمایت ها نیز متناسب با نیازهای افراد انجام نخواهد شد؛ برای مثال خانواده های تحت پوشش سازمان های حمایتی، به ازای هر نفر، ۴۲۰ هزار تومان دریافت می کنند. یک خانواده ۵ نفره و بیشتر، ماهیانه یک میلیون و ۲۳۰ هزار تومان دریافت می کنند. این خانواده چگونه می تواند هزینه های زندگی را تامین کند؟ آنچه الان در قالب حمایت های اجتماعی انجام می شود با نیازهای افراد تحت پوشش همخوانی ندارد؛ چه برسد به اینکه کسی اصلا تحت پوشش نهادهای حمایتی هم نباشد.
رئیس انجمن مددکاران اجتماعی ایران در پایان گفت: طبق قانون حمایت از اطفال و نوجوانان مصوب سال ۱۳۹۹، کودکی که در معرض ازدواج زودهنگام است، می تواند این مهم را از طریق اورژانس اجتماعی و تماس با شماره۱۲۳ یا مراجعه به دفتر اطفال و نوجوانان دادگستری استان ها، این موضوع را پیگیری کند. طبیعتا اگر کودک وضعیت مخاطره آمیز داشته باشد، از طریق بهزیستی و دفاتر اطفال و نوجوانان این مهم پیگیری شود.
