علیه مزخرفات
علیه مزخرفات کتابی غیرداستانی و علمی اثر کارل تی بروگستروم زیست‌شناس و جوین دی‌وست استادیار دانشگاه است که در سال ۲۰۲۰ منتشر شد. نویسندگان کتاب در صدد هستند نشان دهند چگونه در دنیایی که اخبار جعلی و داده‌های بد در همه جا وجود دارد، درست فکر کنیم و تصمیم بگیریم.
هنر شکاک‌بودن در دنیای داده‌محور
در عصری زندگی می‌کنیم که اطلاعات و داده‌ها همه‌جا حضور دارند. اخبار، شبکه‌های اجتماعی، گزارش‌های علمی، و تبلیغات دائماً تلاش می‌کنند ما را قانع کنند، چیزی را بخریم یا به چیزی باور داشته باشیم. در چنین جهانی، بیش از هر زمان دیگری به قدرت تشخیص، تفکر انتقادی و سواد داده‌ای نیاز داریم.
کتاب علیه مزخرفات، نوشته جِوین دی. وست و کارل تی. برگستروم، یکی از آثار مهم و خواندنی برای کسانی است که می‌خواهند در مواجهه با آمار، نمودارها، اخبار علمی، و اطلاعات فضای مجازی، دچار فریب یا سوءبرداشت نشوند. اینکه چگونه با دیدی شکاک و خردمندانه، در برابر سیل مزخرفات داده‌محور بایستیم.
مزخرفات را نه لزوماً دروغ، بلکه اطلاعاتی است که طوری ارائه شده‌اند تا معتبر به‌نظر برسند، اما فاقد صداقت فکری، دقت علمی یا معنا هستند. ممکن است حتی بخشی از آن‌ها درست باشد، اما استفاده‌ای که از آن‌ها می‌شود گمراه‌کننده است.
مزخرفات داده‌محور، یکی از خطرناک‌ترین اشکال فریب‌اند. آن‌ها ممکن است در قالب نمودارها، آمارها، گزارش‌های علمی یا حتی الگوریتم‌های پیچیده ظاهر شوند. اما اگر به‌درستی تحلیل نشوند، می‌توانند ذهن ما را منحرف کرده و تصمیم‌های ما را بر پایه اطلاعات غلط شکل دهند.
می‌توان ساده اما دقیق، مزخرفات را شناسایی و از آن‌ها عبور کرد صرفا کافیست که هنگام مواجهه با هر ادعا یا عددی، چند سؤال کلیدی بپرسیم:
– این داده از کجا آمده؟
– نمونه‌ها چقدر معتبر بوده‌اند؟
– آیا این عدد یا نمودار با عقل سلیم جور در می‌آید؟
– آیا همبستگی به‌اشتباه به‌جای علیت جا زده شده؟
– آیا زبان علمی صرفاً برای پنهان‌کردن ضعف استدلال استفاده شده؟
و …
نمونه‌های متعددی از مزخرفات رایج وجود دارد؛ از گراف‌هایی که مقیاس‌های آن‌ها دست‌کاری شده، تا تبلیغات علمی‌نما، گزارش‌های آماری گمراه‌کننده، و حتی نحوه پوشش اخبار علمی در رسانه‌ها. یکی از هشدارهای مهم درباره نقش شبکه‌های اجتماعی است، جایی که مزخرفات به‌سرعت و بدون فیلتر تکثیر می‌شوند و مخاطبان را بمباران می‌کنند.
دنیای امروز نیازمند سواد داده‌ای است؛ یعنی توانایی درک و ارزیابی داده‌ها، فهم نمودارها، شک‌کردن به اعداد، و شناخت دام‌های آماری. نباید تحت‌تأثیر ظاهر پیچیده اطلاعات قرار گیریم. حتی الگوریتم‌های یادگیری ماشین یا زبان‌های برنامه‌نویسی هم می‌توانند ابزار تولید مزخرف باشند، اگر پایه‌های علمی یا هدف آن‌ها مورد ارزیابی قرار نگیرد.
تمرینِ شجاعت، دقت، و شکاک‌بودن به ما کمک می‌کند اگر چیزی بیش از حد خوب یا بیش از حد ترسناک به‌نظر می‌رسد، باید به آن شک کرد. تنها از طریق پرسش‌گری، تحلیل داده‌ها و گفتگو درباره مزخرفات است که می‌توانیم حقیقت را از دروغ، دانش را از شبه‌علم، و واقعیت را از تظاهر بازشناسیم. / برگرفته از کانال تلکرامی علاء عقیلی دانش‌آموخته روابط بین الملل
