تفاوت جنسیت با جنس
در هیاهوی جامعه جهانی برای احقاق حقوق آن تعداد معدود افرادی که به سبب فیزیولوزیک بر سر دو راهی جنس وجنسیت قرار دارند آشنایی با این موضوع و اصطلاحات آن برای درک و تحلیل بر مبنای منابع علمی و بیولوژیکی و روانشناختی امری ضروری است ، حتی اگر این موضوع یک دایره محدود از افراد را در بر گیرد . در گذشته و حتی اکنون در میان بسیاری از افراد دو مفهوم جنس و جنسیت به یک معنا به شمار میرفتند، ولی از نظر زیستی و اجتماعی این دو مقوله از یک دیگر متفاوت و در عین حال با یکدیگر مرتبطاند. جنس به عنوان یک ویژگی زیستی به تفاوتهای زیستی و بیولوژیکی بین بدن مردان، زنان و بیناجنسی اشاره میکند که هم ویژگیهای اولیه یک جنس (سیستم تولید مثل) و هم ویژگیهای ثانویه آن (مانند پستان و موی صورت) را شامل میشود.
به گفته استفانی گرت، جامعه شناسان تمایز مهمی میان جنس و جنسیت قائلند. اصطلاح جنس بر تفاوتهای بیولوژیک میان زن ومرد دلالت دارد، حال آن که جنسیت، ناظر بر ویژگیهای شخصی و روانی است که جامعه، آنها را تعیین میکند. استفانی گرت، جامعه شناسی جنسیت، ترجمة به اعتقاد اونگر، واژة «جنس» باید به ابعاد بیولوژیکی مردانگی و زنانگی فرد محدود شود و «جنسیت» به صفات و ویژگیهای اجتماعی دو جنس اطلاق گردد. به بیان دیگر، واژة «جنسیت» به اجزای غیرفیزیولوژیکی جنس اشاره دارد که از نظر فرهنگی، برای مردان یا زنان مناسب تشخیص داده شود.
تفاوت هویت جنسیتی با گرایش جنسی
از دیگر خطاهای رایج در تعاریف مربوط به جنسیت این است که گرایش جنسی را به معنای هویت جنسیتی در نظر گرفته شود، در حالی که این دو اصطلاح از یکدیگر متفاوت بوده و تعاریف خاص خود را دارند. گرایش جنسی در مواردی به کار میرود که فرد به سمت شخص دیگری جذب بشود و احساس کند که از نظر عاطفی و جنسی به آن شخص کشش دارد. اما موضوع هویت جنسیتی به کشش جنسی نسبت به شخصی بر نمیگردد، بلکه به این موضوع بازمیگردد که فرد در واقع چه کسی است، زن یا مرد یا فراهنجار جنسی و یا جزو گروههای دیگر. به طور کلی اصطلاح هویت جنسیتی هویتیابی روانی فرد با جنسیتی خاص را در بر میگیرد و چندان کشش فرد را نسبت به افراد دیگر مورد توجه قرار نمیدهد
انجمن روانشناسی آمریکا هویت جنسیتی را اینگونه تعریف می کند:حس بنیادین فرد از مرد بودن، زن بودن، یا جنسی نامشخص بودن.
بنابراین از همین تعریف بالا می توان دریافت که هویت جنسیتی و گرایش جنسی از یکدیگر متفاوت بوده و هر کدام تعریف ویژه خود را دارند.
ترنسجندر یا تراجنسیتی به چه کسانی گفته میشود؟
تراجنسیتی فردی است که جنس بیولوژیکی او با هویت جنسیتیاش همراه نباشد. بعنوان مثال فردی که دارای اندام جنسی مردانه است اما هویت جنسی زن دارد. شدت تضاد بدن با هویت در برخی از این افراد ممکن است به حدی زیاد باشد که بوسیله هورمون درمانی و عمل جراحی اقدام به یکسان کردن جسم و هویتشان کنند. به این افراد «تراجنسی» می گویند.
ترنسجندر گرایش جنسی نیست، هویت جنسیتی است. که به چند دسته دگرجنسگرا، همجنسگرا، دوجنسگرا، همهنسگرا، چندجنسگرا یا بیجنسگرا تعریف شده است.
مفاهیم تعریف شده در رابطه با جنس و جنسیت
الجیبیتی(LGBT) خود رایجترین شکل استفاده از این مفهوم است. اگرچه گاهی در زبان انگلیسی از جیالبیتی(GLBT) هم استفاده میشود که توسط برخی فمینیستها تلاش برای مردسالارانهسازی مفهوم الجیبیتی برچسب خورده است. الجیبیتیکیو(LGBTQ) شکل کاملتر این مفهوم است که شامل افراد کوییر و افراد پرسشگر میشود. افراد پرسشگر کسانی هستند که دربارهٔ گرایش جنسی خود تحقیق میکنند و نیاز به شناخت بیشتر خود دارند، بنابراین گاهی از الجیبیتیکیوکیو(LGBTQQ) نیر استفاده میشود. الجیبیتیکیوآیاِی(LGBTQIA) گستردهترین شکل این مفهوم است که شامل افراد بیناجنس و بیجنسگرا هم میشود. گاهی برای جلوگیری از طولانی شدن این اصطلاح از الجیبیتی+ استفاده میشود که شامل دیگر افراد جامعه الجیبیتی است. شکلهای دیگری مثل الجیبیتیتیکیوکیوآیاِیاِیپی(LGBTTQQIAAP) نیز وجود دارد که به دلیل گسترش بیش از اندازه و گیجکننده بودن مورد اختلاف و انتقاد قرار دارد و منتقدان به آن «سوپ الفبا» میگویند. l
الجیبیتی (به انگلیسی: LGBT) یک سرواژه است که شامل افراد غیردگرجنسگرا و غیرهمسوجنسی میشود. گرایش جنسی و رفتار جنسی به غیر از دگرجنسگرایی شامل همجنسگرایی، دوجنسگرایی، همهجنسگرایی و بیجنسگرایی میشود. با این حال جامعهٔ الجیبیتی به گرایشهای جنسی غیردگرجنسگرایی محدود نیست و شامل افراد ترنسجندر، کوئیر و بیناجنس هم میشود.اصطلاح سرواژه +LGBTQIA، شکل گستردهتر LGBT است که اختصاری از Lesbian, Gay, Bisexual, Transgender, Queer, Questioning, Intersex و Asexualتراجنسیتی یا ترنسجندر افرادی هستند که هویت جنسیتی آنها با جنسیت انتسابی هنگام تولدشان متفاوت است. تراجنسیتی یک مفهوم چتری است که علاوه بر زنان ترنس و مردان ترنس، افرادی را که منحصراً زن یا مرد نیستند، یعنی افراد غیردودویی را هم شامل میشود.
نگاه ایران به موضوعات فوق
برخلاف دیگر کشورهایی که با قوانین اسلامی اداره میشوند ،در ایران عمل تطبیق و بازتایید جنسیت که در جلسات مشاوره مورد قبول واقع شود ، برخلاف دیگر کشورهایی که با قوانین اسلامی اداره میشوند مجاز است.
جراحیهای مرتبط با شرایط بیناجنسی حداقل از دهه ۱۳۰۰ خورشیدی در ایران انجام میشده است و جراید ایران به آن میپرداختند. اما در حکومت پهلوی هیچ سیاست خاصی در قبال افراد ترنس وجود نداشت . بعد از انقلاب، خاصه از اواسط دههٔ شصت، با توجه به فتوای امام خمینی در تحریرالوسیله (سال ۱۳۴۳) مبنی بر روا بودن «تغییر جنسیت»، عمل تطبیق و بازتایید جنسیت در ایران تسهیل شد.
در ماده ۹۳۹ قانون مدنی ایران گفته شده اگر در شخص میان جنسیتی علائم جنسی بر علائم جنسیتی دیگر غالب باشد، شخص تابع احکام جنسیتی است که علائم آن در او غالب است. طبق قانون حمایت از خانواده مصوب سال ۱۳۹۱ متقاضی برای درخواست تطبیقجنسیت باید به دادگاه خانواده مراجعه کند. در فقه شیعه که قانون جمهوری اسلامی برگرفته از آن است، ملاک وظایف شرعی هر فرد، جنسیت حقیقی اوست و بر همین اساس نیز ارث به او تعلق میگیرد، برای مثال زن ترنس، به اندازه یک زن از ارث سهم میبرد. همچنین دربارهٔ حدود محرمیت نیز جنسیت حقیقی ملاک عمل است.
تعداد موارد جراحی تطبیق و بازتایید جنسیت در ایران نسبت به کشورهای اروپایی بسیار بالاتر است. گفته می شود ،ااگرچه به گفته شاهدان عینی . مراحل دریافت این مجوز برای افراد ترنس نیز مسیری طولانی و ملال آور است.
هویت ترنس در ایران به عنوان یک اختلال روانی طبقهبندی میشود و ظاهرا هیچ قانونی خاصی برای حمایت از افراد ترنس در برابر انگزنی یا جنایات ناشی از تنفر وجود ندارد ، و لذا فشارهای اجتماعی سنگینی بر افراد ترنس وارد میشود تا هویت خود را پنهان کنند./منابع سایت های مختلف جامعه شناسی و یورونیوز